Endulus’ten notlar...

Endulus’ten notlar...

Chevalier des Mots·5 Aralık 2017 Salı

> >> ben bu siralarda Endulus'le ilgili birkac kitap buldum onlari okuyorum, >> neler olmus neler bir bilsen ;-) bu muslumanlarin bu hengamede boyle 

>> ornegi tekrarlanamaz bir varlik gostemesi gercekten hayret edilecek 

>> birsey. 

> > Bize de anlat, merak ediyorum. 

> >> Endulus gercekten 500 yil kaynamis durmus, oradaki muslumanlar 

>> kendilerini ifade etmekte Osmanlilardan cok cok daha 

>> fazla dinamiklere sahipmis. 

> > Enduluste onlar 711-1492 yillari arasinda neredeyse 800 sene hukum 

> surduler. (Osmanlilar 600 sene kadar, 1299-1908; Abbasiler ise 780-1256 

> Mogol istilasina kadar 400 kusur sene). 

> > Osmanlilar Akdeniz'e acilacak donanmayi ancak 1400'lerin sonlarinda 

> insa edebildiler. 

> > Ote yandan, Endulus Emevi devleti, 1175'te ic kavgalar yuzunden 

> yarimadadaki hristiyanlara karsi ilk buyuk yenilgiyi aldilar. 

> 1250'lerde dogudan gelen Es'ari akimi, Endulus'te etkili olmaya 

> basladiktan sonra Endulus'te Ibn Rusd (1125-1198) gibi bilginlere 

> buyuk baski yaptilar. (Hatta kitaplarini yaktirip, Ibn Rusd'u de 

> idam etmek istediler, halife guc bela onu Kuzey Afrika'ya, Merakes'e 

> gonderdi.) Kisa bir sure sonra da 1175'te Endulus Emevileri ilk buyuk 

> yenilgiyi alip guneye cekilmek zorunda kaldi. Ondan sonra da guc 

> kaybetmeye devam ettiler. Son sehirleri de 1492'deki son saldirida 

> dustu. Kalanlar ya olduruldu, ya da zorla hiristiyanligi kabul 

> ettiler. Osmanli donanmasi 1500'lerde yarimadada kalan, baski altindaki 

> muslumanlari vadilerden ve daglardan kurtardi. Yahudileri de kurtarip 

> Istanbul'a getirdiler, sonrasini biliyorsun. 

> > Es'ariler Kitap'taki emr kelimesiyle ilgili ayetleri bir kenara birakip 

> "surekli yaratma" anlayisini savunuyorlardi. Bu da tabiattaki duzenliligi 

> inkar etmek demekti, dolayisiyla butun ilimleri inkar etmis oluyorlardi. 

> >> destek gelmedigi icin surdurememisler denebilir, ama o siralarda zaten 

>> dogudaki muslumanlar da Cengizin yikintisi altinda eziliyorlardi, fakat 

>> Osmanlilar yine de onlara destek verebilirdi saniyorum. 

> > Mogol istilasi 1254'te basladigi zaman Endulus devleti ilk buyuk 

> yenilgisini almisti zaten.

bu okudugum kitabi kutuphanede buldum, adi:

Moorish Architecture in Andalusia, Marrianne Barucand adinda bir kadin tarafindan hazirlanmis. Kadin 1985 den beri Sorbonne Universitesinde Islami Arkeoloji ve Sanat Tarihi profesoruymus. Kitap 1992 Benedikt Taschen Verlag GmbH Koln'de basilmis. Fotograflarini da Achim Bednorz, Mimari eserler fotografcisi cekmis. Icindeki tarihi bilgiler gercekten okumaya deger. Dedigin gibi muslumanlar Ispanya'da 800 yila yakin yasamislar. 3. Abdurrahman'in oglu Al Hakem (2.Hakem) oldugunde birtek oglu varmis 11 yasinda tahta geciyor, fakat o siralarda Hakemin Hazinedari Ibn Abi'Amir iktidari Hisamin zaafindan yararlanarak eline geciriyor, saltanati pekistirmek icin o kadar ileri gidiyor ki 2. Hakemin kutuphanesindeki bilimsel kitaplari yobazlara yaranmak icin bunlar dine aykiridir dedirtip bir guzel yaktiriyor. Bir de bundan sonra adini al-Mansur billah'a cikarip 1002 yilina kadar saltanat suruyor, sonra saltanati ogluna geciriyor fakat Abd el-Malik, o da saltanatta sekiz yil kaldiktan sonra bunun kucuk kardesi beceriksiz ABd er-Rahman basa geciyor fakat bunu savasta yenildi diye 1008'de olduruyorlar. Hisam bu arada hilafetini koruyor fakat bir kukla olarak. Bir kargasalik donemi basliyor, buyuk sehirlerdeki halkin sabri tastigindan bunlar Kordoba'da 1031 yilinda bir belediye hukumeti kuruyorlar bunun adi muluk el-tawaif (kucuk krallar yonetimi) bu da Kuzey Afrikali Almoravid hanedanligi isi devralana kadar suruyor. Bu kitaptan anladigima gore Enduluslu Emeviler baslangicta muslumanligin Peygamberimiz (s.a.s) taradindan arabistanda ve cevresinde muslumanligin yayilmasini saglayacak eylemlere benzer eylemler icinde olduklari icin basarili oluyorlar, o siralarda Ispanya'da yasiyan halkla icice bir hayat suruyorlar, mahalli krallarin kizlari emirlerle evleniyor, sosyal baglar oyle gelistiriliyor ki hiristiyanlar muslumanlarla birlesip hiristiyanlara karsi savasiyorlar ya da tersi oluyor, durum gerektirdiginde. Bu arada toplum icinde arap ve kuzey afrikali berber kabileleri toplumun ana yapisini olustururken ordu da parali askerlerden degil muslumanlarin kendilerinden olusturulmus oluyor. Fakat halkin arasinda bir takim yeni gruplar turuyorm bunlardan biri Mustaribuun (mozarablar, hiristiyanlar fakat araplastirilmis hiristiyanlar) digeri de Muwalladuun (egitilmis yeni muslumanlar, hiristiyanliktan donme muslumanlarin cocuklari). Bu guruplar sonradan yozlasarak Kuzey Afrikadan gelen Berberlerle birlikte habire isyanlar cikararak devleti zayif duruma dusuruyorlar, yoneticilerin muslumanlara guvenmeyip onlari ordudan uzaklastirarak yerine parali kolemenler ordusu kurmalariyla birlikte yapi kotuden kotuye bozulup sonunda tarih sayfasindan cekilip gidiyorlar. Benim anliyamadigim iste butun bu hengamede bile ortaya ahenkli bir sosyal, ekonomik, kulturel ve sanatkar, bilimsel essiz bir yapi ortaya cikarmis olmalari. Ne yazikki bu konularda yeteri tarihi bilgi yok, mesela adamlar bir sahane sehir kuruyorlar Medinetul Zehra adinda, sehir 40 yilda tamamlaniyor fakat bu isi nasil organize ettikleri belli degil. Isin acikli yani bu sehir 100 yil bile yasamadan ayak takimi tarafindan yerle bir ediliyor. Butun o Papanin , Bizans Imparatorunun elcilerinin agirlandigi salonlar falan o sehirdeymis.